Niezwykła galeria w poznańskim muzeum

TEKST: Elżbieta Podolska

ZDJĘCIA: Muzeum Narodowe w Poznaniu

Specjalny studyjny magazyn, który można nie tylko zwiedzać, ale jest też miejscem pracy kuratora wystawy i muzealników pracujących przy opracowywaniu zbiorów, powstał w głównym gmachu Muzeum Narodowego w Poznaniu. Robi niesamowite wrażenie i nigdzie nie ma takiej możliwości podglądania pracy specjalistów.

Kolejny znakomity pomysł pracowników poznańskiego muzeum, którzy zamiast zamykać Galerię Sztuki Starożytnej nawet na kilkanaście lat, bo tyle ma trwać opracowanie nowej wystawy stałej, znaleźli sposób, by można było ją zwiedzać, a jednocześnie budować nową ekspozycję. To niezwykle złożony i skomplikowany proces z uwagi na specyfikę zbiorów starożytnych. Zbiorów wyjątkowo wrażliwych, które swoim zasięgiem geograficznym obejmują obszar od Andów w Ameryce Południowej po Zagros w Mezopotamii, a zasięgiem chronologicznym – niemal 6000 lat.

Dzięki temu będą mogły odbywać się wystawy czasowe, a rodziny i dzieci świetnie bawić się w przestrzeniach muzealnych. Jednocześnie by przez ten czas prezentować wspaniałą kolekcję starożytną, by nie musiała zostać ukryta w czeluściach skrzyń i na schowanych półkach.

Nowoczesna forma prezentacji przyciągnie tych, którzy lubią obserwować i wiedzieć coraz więcej i to w różnym wieku. Koniecznie musicie wybrać się do Studyjnej Galerii Sztuki Starożytnej.

Trumna i greckie wazy

Kolekcja sztuki starożytnej Muzeum Narodowego w Poznaniu wywodzi się z gromadzonych od XIX wieku zbiorów powołanego w 1857 roku Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich oraz utworzonego w 1893 roku pruskiego Muzeum Prowincji (Provinzial – Museum). Gromadzone w tych placówkach zabytki miały jednak gównie charakter lokalny. Przełom nastąpił w 1899 roku, kiedy podjęto decyzję o budowie nowego gmachu muzeum. Dla podniesienia prestiżu nowej instytucji do Poznania zaczęły napływać liczne zabytki, wśród nich obiekty antyczne, artefakty z wykopalisk w Egipcie, przede wszystkim z muzeów berlińskich, ale także w formie darów od osób prywatnych. Wśród nich znalazła się trumna Iret-hor-iru, odkryta w trakcie wykopalisk w Abusir, zespół zabytków z Troi, liczne wazy greckie, a także zachowany w całości zbiór kopii figurek tanagryjskich.

Po II wojnie światowej przez kilkadziesiąt lat zbiory sztuki starożytnej nie miały własnej przestrzeni ekspozycyjnej. W 2011 Jan Szymkiewicz, ówczesny kurator, utworzył pierwszą po wojnie Galerię Sztuki Starożytnej MNP. Ekspozycja prezentowała szeroką panoramę kultur śródziemnomorskich, a także sztukę prekolumbijską.

Magazyn i galeria

Otwierana obecnie studyjna Galeria Sztuki Starożytnej jest etapem przygotowawczym do stworzenia stałej wystawy sztuki starożytnej w MNP. Centralnym punktem tej przestrzeni jest magazyn studyjny, gdzie przechowywana jest cała kolekcja. Charakter ekspozycji pozwala obserwować pracę kuratora oraz muzealników, a opracowywane naukowo eksponaty są prezentowane podczas cyklicznych wystaw czasowych, poszerzonych o przestrzeń edukacyjną. Galeria studyjna daje unikalną możliwość nie tylko poznawania kolekcji, ale także przyjrzenia się codziennej pracy muzealników i procesowi powstawania nowej galerii.

Podglądanie muzealników przy pracy

W magazynie studyjnym przechowywane są zbiory galerii sztuki starożytnej, starannie zorganizowane według standardów muzealnych. Jego przeszklone ściany pozwalają zobaczyć, w jaki sposób obiekty są przechowywane i chronione. Systematyczny podział artefaktów na ponumerowanych półkach oraz regałach zapewnia im właściwe uporządkowanie. Numery inwentarzowe ułatwiają identyfikację obiektów. Artefakty odpowiednio zabezpieczone, umieszczone są w specjalnych, bezkwasowych pudełkach, co chroni je przed szkodliwymi czynnikami i jest kluczowe dla ich długoterminowego zachowania. Magazyn wyposażony jest w nowoczesne systemy monitorowania wilgotności i temperatury, co gwarantuje optymalne warunki zwłaszcza dla obiektów wrażliwych, wykonanych np. z drewna, kartonażu czy szkła. Dzięki takiemu podejściu zbiory są nie tylko bezpieczne, ale także dostępne dla badaczy, którzy regularnie prowadzą tu prace naukowe.
Magazyn studyjny jest miejscem, w którym nauka spotyka się z technologią, a starożytne artefakty mają szansę przetrwać kolejne stulecia.

Tanagryjka. U progu kobiecości

Taki tytuł nosi pierwsza wystawa w nowej odsłonie galerii. Bardzo cenny zbiór niewielkich figurek, które wyeksponowane zostały w niezwykły sposób, bo na pięknej kamiennej płycie, która odbija światło i... figurki.

W 1900 r. do powstającego Kaiser-Friedrich-Museum trafił zbiór 30 kopii antycznych terakotowych figurek, tzw. Tanagryjek, wykonanych w berlińskim warsztacie Fritza Gurlitta. Wytwarzane w latach 1881–1886 przez antykwariusza figurki to kopie zabytków z Luwru, British Museum, Ermitażu oraz kolekcji berlińskich. Tanagryjskie figurki masowo wypalane z gliny przy pomocy matryc, datowane na IV–II w. przed Chr., zawdzięczają swoją nazwę starożytnemu miastu Tanagra w Beocji (Grecja), gdzie odnaleziono je po raz pierwszy w drugiej połowie XIX w. W okresie hellenistycznym produkowano je także w Macedonii, Azji Mniejszej, Egipcie i Italii. Figurki były znajdywane przede wszystkim wewnątrz grobowców, a ich funkcja nie została do dzisiaj ściśle ustalona. Najczęściej przedstawiały one młode, pełne wdzięku kobiety w codziennych sytuacjach: podczas beztroskiej zabawy, odpoczynku, ale także w chwilach zadumy. Niedługo po odkryciu figurki z Tanagry stały się przedmiotem zainteresowania kolekcjonerów oraz miłośników sztuki, a pod koniec XIX w. ich popularność przyczyniła się do produkcji licznych kopii.

Życie antycznych dziewcząt

Realistyczny i rodzajowy charakter przedstawień figurek z Tanagry pozwala na wgląd w życie prywatne i emocjonalne kobiet okresu hellenistycznego. Ich wizerunki odzwierciedlają całą gamę emocji związanych z doświadczeniami dziewcząt wchodzących w okres dorosłości: od radości, aż po melancholię i smutek. W kontekście społeczeństwa antycznego, w którym kobiety były często marginalizowane, figurki te stanowią unikatowe świadectwo, dając głos starożytnym kobietom, ich prywatności i wewnętrznym światom.
Subtelność i liryczny charakter przedstawień jest doskonałym przykładem tego, jak sztuka może być nośnikiem refleksji o naturze ludzkiej. Tanagryjki fascynują swoją prostotą, a zarazem poruszającym przekazem, pozwalając nam dyskretnie zajrzeć do świata żyjących przed wiekami ludzi i zrozumieć emocje, które mimo upływu czasu wciąż są nam bliskie.

Uczą bez nudy

W Studyjnej Galerii Sztuki Starożytnej wydzielono specjalną przestrzeń edukacyjną, w której można zajrzeć do warsztatu rzeźbiarza, dotknąć różne materiały i prawdziwe akcesoria rzeźbiarskie (pozyskane dzięki uprzejmości znakomitego poznańskiego rzeźbiarza Roberta Sobocińskiego).
Nie brakuje też miejsca na odpoczynek i relaks. W odpowiednio zaaranżowanym przytulnym pomieszczeniu można przeczytać książkę z podręcznej biblioteki, obejrzeć kolorowe albumy sztuki starożytnej, pograć w Playmobil z udostępnionych dla dzieci zestawów, ułożyć proste puzzle lub napisać jakąś myśl na specjalnie przygotowanej do tego tablicy. Warto podkreślić, że książki do czytelni starożytnej dostaliśmy w prezencie od wydawnictw i muzeów europejskich. Książki będą co jakiś czas wymieniane.
Ponadto będzie dostępne małe stanowisko edukacyjne z materiałami plastycznymi, kolorowankami i prostymi zadaniami do rozwiązania dla naszych młodszych widzów. Pojawi się też skrzynka z retro kartami inwentarzowymi, które pozwolą poznać niektóre zabytki ukryte przed okiem widza.
Zachęcamy do rodzinnego zwiedzania galerii z książeczką z serii Muzealnych Tropicieli „Sekrety starożytnej komnaty” (informacje o brakujących zabytkach znajdują się we wspomnianej skrzynce z retro kartami inwentarzowymi, w przestrzeni wystawy).

Niesamowity rok poznańskiego Muzeum Narodowego

Mijający 2024 rok był bardzo pracowity dla muzealników i niezwykle interesujący dla zwiedzających. Po latach remontu otwarto piwnicę i parter ratusza, a także wyremontowaną i na nowo zaaranżowaną Galerię Sztuki Polskiej w gmachu głównym.