Poznań nagradza literacką odwagę

Od lewej: Prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak, Michał Witkowski, Prof. Bogumiła Kaniewska, rektorka UAM

TEKST: Anna Gidaszewska, ZDJĘCIA: Przemysław Stanula

Niepokorny głos epoki. Michał Witkowski z Nagrodą im. Adama Mickiewicza

W tym roku Nagroda im. Adama Mickiewicza – główne wyróżnienie Poznańskiej Nagrody Literackiej – powędrowała do Michała Witkowskiego. Uhonorowano go za tom „Autobiografia, t. 1: Wiara. 1975–1990”, ze wskazaniem na całokształt twórczości. Gala odbyła się 23 maja br. w Sali Lubrańskiego Collegium Minus UAM – miejscu, które na jeden wieczór stało się centrum literackiej wrażliwości, odwagi i pamięci.

Witkowski – znany z przełomowego „Lubiewa”, twórca niepokorny, błyskotliwy i bezkompromisowy – w najnowszej książce wraca do dzieciństwa i wczesnej młodości. Robi to z charakterystyczną dla siebie lekkością, pod którą – jak sam podkreślał, odbierając nagrodę – kryje się więcej cierpienia, niż mogłoby się wydawać. „Za tą łatwością pisania kryje się mnóstwo cierpienia. Tego się nie pokazuje, a to też jest. I tego jest zdecydowanie więcej”.

Autobiografia z „baby w białych majtasach”

Laudacja prof. Urszuli Glensk była jak szkic do portretu – dowcipna, ale i precyzyjna. Podkreśliła, że „Wiara” to nie „niby-autobiografia”, lecz opowieść głęboko zakorzeniona w osobistym doświadczeniu, pełna postaci z dzieciństwa i topografii PRL-owskich lat 70. i 80. XX w. Nie zabrakło też ukłonu w stronę pisarskiej odwagi – Witkowski po raz kolejny postawił w centrum siebie, tworząc literaturę z życia, a może i z samej literatury.

– Sceny z dusznych klas, z konkursów recytatorskich, z ekstatycznego oglądania „Niewolnicy Isaury” czy szukania bursztynów, opowiedziane w konwencji hiperrealistycznej, uruchamiają pracę pamięci – mówiła Glensk. Te obrazy są dziś nie tylko sentymentalne, lecz także znaczące – pokazują, jak bardzo opowieści o przeszłości wpływają na naszą teraźniejszość.

Dziewczynki ze skoliozą i język, który dotyka

Nagroda-Stypendium im. Stanisława Barańczaka – przyznawana autorom i autorkom do 35. roku życia – trafiła do Anny Adamowicz. Poetka, diagnostka laboratoryjna, autorka sześciu tomów poetyckich, została wyróżniona za książkę „Stłuc. Kręgosłup Tytanii Skrzydło” (Wydawnictwo Warstwy). Podczas gali Adamowicz zadedykowała tom „dziewczynkom ze skoliozą, które są bardzo samotne wobec systemu, który stosuje wobec nich przemoc – konieczną, ale nadal przemoc”.

Jej poezję docenił prof. Piotr Śliwiński, określając ją jako „awangardową, ale nie dla samej formy”. Wskazał, że poetka łączy język z cielesnością i dotyka rzeczywistości w sposób niemal fizyczny. To poezja, która chce być blisko ciała i jego doświadczeń – bez zbędnego dekoru, z otwartością na niedoskonałość i bunt.

Anna Adamowicz

Nominacje, pieniądze i pamięć

Do Stypendium im. Barańczaka nominowani byli również: Antonina Tosiek za tom „Żertwy” oraz Patryk Zalaszewski za zbiór opowiadań „Luneta z rybiej głowy”. W tym roku po raz pierwszy również oni otrzymali finansowe wyróżnienie – po 10 tys. zł każdy.

Łączna pula nagród wyniosła 190 tys. zł: 120 tys. zł dla laureata Nagrody Mickiewicza i 60 tys. zł dla zdobywczyni Stypendium im. Barańczaka.

Podczas gali oddano także hołd zmarłej w kwietniu tego roku Krystynie Miłobędzkiej – wybitnej poetce i laureatce 6. edycji Poznańskiej Nagrody Literackiej. Uhonorowano również odchodzącą z kapituły prof. Sławomirę Wronkowską-Jaśkiewicz.

Poznań – miasto otwarte na literaturę

Słowa, które padły podczas gali, wybrzmiewają długo po jej zakończeniu. Prof. Bogumiła Kaniewska, rektorka UAM, mówiła: – To nie przypadek, że miasto, w którym ceni się literatów, jest miastem wolnym.

Prezydent Poznania, Jacek Jaśkowiak, dodał: – Literatura ma przyszłość. Jest językiem przyszłości.

Za tymi deklaracjami stoi konsekwentne działanie – nagroda, która nie tylko promuje wartościową literaturę, lecz także wspiera młodych twórców i tworzy przestrzeń do rozmowy o literackim języku rzeczywistości.

Literatura, która nie prosi o zgodę

Tegoroczna edycja Poznańskiej Nagrody Literackiej była spotkaniem z pisarstwem, które nie szuka łatwego uznania. Michał Witkowski i Anna Adamowicz pokazują, że literatura wciąż potrafi zaskakiwać formą i przekraczać granice – i te estetyczne, i te społeczne.

W czasach pośpiechu, skrótów i uproszczeń ich teksty proszą o zatrzymanie. O uwagę. O gotowość, by poczuć coś więcej niż tylko przyjemność lektury. Może to jest właśnie przyszłość literatury?

FUNDATORAMI Poznańskiej Nagrody Literackiej są: Miasto Poznań i Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

ORGANIZATORAMI są: Miasto Poznań, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Centrum Kultury ZAMEK.

PARTNEREM jest Poznański Park Naukowo-Technologiczny.