Rok Pawła Edmunda Strzeleckiego

TEKST: Szymon Wieczorek
GRAFIKI I ZDJĘCIA: Wydawnictwo Miejskie Posnania
[współpraca reklamowa]

Podczas badań na kontynencie australijskim Strzelecki przebył pieszo 11 tysięcy km. Jego imię pojawia się w 30 nazwach geograficznych, nosi je gatunek eukaliptusa, a nawet populacja koali występująca w okolicach Melbourne. W latach wielkiego głodu w Irlandii uratował od śmierci 200 tysięcy tamtejszych dzieci. Był samoukiem, człowiekiem wielu talentów i zainteresowań.

Nie tylko podróżnik
Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873) odwiedził wszystkie ówcześnie znane kontynenty, siedmiokrotnie przekroczył równik. Podróżował na własny koszt, finansując swoje badania środkami pochodzącymi m.in. ze sprzedaży okazów przyrodniczych i geologicznych do muzeów w Europie. Był odkrywcą – jako pierwszy znalazł złoto w Australii. Nie ujawnił tego na prośbę ówczesnego gubernatora Nowej Południowej Walii, gdyż George Gipps obawiał się wybuchu gorączki złota, co mogłoby zdezorganizować życie kolonii karnej, jaką wtedy była Australia. Badał także jeden z najżyźniejszych tamtejszych terenów, który nazwał na cześć owego gubernatora Gippslandem. Podczas swoich licznych wypraw odkrył i zdobył najwyższy szczyt kontynentalnej Australii, któremu nadał nazwę Góry Kościuszki (Mount Kosciuszko 2228 m n.p.m.). Owocem tej podróży jest wydana w 1845 roku w Londynie pierwsza naukowa książka o tym kontynencie – „Physical description of New South Wales and Van Diemen’s Land”. Załącznikiem do niej była kolorowa mapa geologiczna opisanego obszaru o wymiarach 7,6 x 1,5 metra! Dzieło Strzeleckiego na następnych kilkadziesiąt lat stało się podstawowym źródłem wiedzy geologicznej i przyrodniczej o tych terenach.

Ciekawy ziemi
W kręgu zainteresowań Strzeleckiego na pierwszym miejscu stała geologia – na terenie obu Ameryk, Australii i Tasmanii prowadził liczne badania, które doprowadziły do odkrycia wielu bogactw naturalnych (złota, srebra, węgla, rud miedzi i żelaza). Interesował się również wulkanami – eksplorował je w Europie i Ameryce, a podczas pobytu na Hawajach szczegółowo zbadał wulkan Kilauea i pozostawił po sobie jeden z najwcześniejszych opisów naukowych tego miejsca, opublikowany w 1838 roku w „The Hawaiian Spectator”.
Strzelecki zajmował się również etnografią – zawsze interesowali go rdzenni mieszkańcy odwiedzanych przez niego terenów. W Kanadzie spędził pewien czas wśród Indian z plemienia Huronów, na Florydzie przebywał wśród plemienia Seminoli, a na Hawajach prowadził obserwacje duchowych powiązań między wulkanami a religią miejscowej ludności. Na Nowej Zelandii jego uwagę przyciągnęli Maorysi, a w swojej książce „The phisical description...” poświęcił cały rozdział ludności aborygeńskiej. Podróżnik prowadził badania również w innych dziedzinach nauk: meteorologii, kartografii, hydrologii, ekologii, a nawet antropologii czy paleontologii.

Uroczystości w Poznaniu
W Poznaniu główne uroczystości odbędą się 6 października na Wzgórzu św. Wojciecha, gdzie od roku 1997, w Krypcie Zasłużonych, spoczywają prochy Pawła Edmunda Strzeleckiego. Do tej pory odbyły się liczne wydarzenia i uroczystości upamiętniające naszego Krajana. W maju, dzięki współpracy Urzędu Miasta Poznania, Rady Osiedla Głuszyna i Kosciuszko Heritage z Sydney, gościliśmy w Poznaniu delegację Aborygenów z plemienia Monero-Ngarigo (tradycyjnych kustoszy Góry Kościuszki), w czerwcu na stację Poznań Główny wjechał pierwszy pociąg IC 17100 Strzelecki, a na medalu 22. Poznań Maratonu pojawi się Góra Kościuszki.
Również Wydawnictwo Miejskie Posnania włączyło się w obchody Roku Strzeleckiego. Od 24 marca na terenie Poznania można oglądać, zorganizowaną przez Wydawnictwo, mobilną wystawę poświęconą Strzeleckiemu. Do tej pory była prezentowana w Głuszynie, na Morasku, placu Wolności i lotnisku Ławica. Od 15 września można ją zobaczyć na Wzgórzu św. Wojciecha. Pod koniec września ukazało się opracowanie dotyczące tej wystawy zatytułowane „Paweł Edmund Strzelecki – obywatel świata” autorstwa Danuty Książkiewicz-Bartkowiak. Wydawnictwo jest też partnerem wydania przeznaczonej dla młodego czytelnika (9-12 lat) książki Łukasza Wierzbickiego pt. „Co hrabia porabia?”. W przygotowaniu znajdują się jeszcze dwie publikacje poświęcone podróżnikowi – powieść Radosława Nawrota pt. „Góra Kościuszki” oraz monografia dotycząca życia Strzeleckiego i jego związków z Wielkopolską autorstwa Izabeli Wyszowskiej i Szymona Wieczorka. Ponadto od 2 października w Fotoplastykonie Poznańskim można obejrzeć wystawę stereofotografii poświęconą podróżom Pawła Edmunda Strzeleckiego.

Więcej informacji o podróżniku i obchodach Roku Pawła Edmunda Strzeleckiego znajduje się na stronie https://www.poznan.pl/rokstrzeleckiego/