Fundacja rodzinna parasolem firmy rodzinnej

TEKST: Anita Pardej, radca prawny, menedżer ds. firm rodzinnych w Mariański Group
[współpraca reklamowa]

Celem jej tworzenia i funkcjonowania jest gromadzenie i zabezpieczenie mienia oraz wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów. Prowadzenie przez nią działalności gospodarczej, o ile możliwe, nie jest celem samym w sobie. Ustawa limituje również jej zakres. Nie każde nabycie przez fundację rodzinną mienia, np. nieruchomości, będzie traktowane jednak jako działalność gospodarcza. Aby mówić o działalności gospodarczej, musimy mieć do czynienia z jej zorganizowanym, ciągłym i powtarzalnym charakterem. Ze strony przedsiębiorców często pojawiają się pytania o sens tworzenia fundacji rodzinnej, skoro biznes funkcjonuje w formie np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie można jednak stawiać pomiędzy tymi podmiotami znaku równości. Inne cele towarzyszą tworzeniu spółek prawa handlowego. Przede wszystkim jest to prowadzenie działalności gospodarczej. Cele fundacji rodzinnej są zgoła odmiennie – czyli wskazane już gromadzenie i zabezpieczenie mienia oraz wypłata świadczeń na rzecz określonych przez fundatora beneficjentów. Kluczowa różnica, jaka pojawia się pomiędzy tymi rodzajami osób prawnych, to brak udziałów w fundacji rodzinnej w przeciwieństwie do spółek prawa handlowego, gdzie udział jest zasadniczą jednostką uczestnictwa oraz wyznacza zakres przysługujących wspólnikom praw i obowiązków. Fundacja rodzinna tworzy natomiast pewnego rodzaju barierę chroniącą i oddzielającą firmę i majątek od beneficjentów.

Majątek firmy rodzinnej i udziały
Pierwszy projekt ustawy dotyczący fundacji rodzinnej sprzed kilku lat zakładał, że w skład majątku, jaki fundator może wnieść do fundacji rodzinnej, miały wchodzić jedynie i „aż” udziały w spółkach kapitałowych. W przyjętym docelowo kształcie ustawa o fundacji rodzinnej nie nakłada na fundatora żadnych ograniczeń w zakresie mienia, jakie może zostać wniesione do fundacji rodzinnej celem jego zabezpieczenia. Dodatkowo ustawa wprost zakłada, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej fundacja rodzinna może nabywać udziały i przystępować do spółek prawa handlowego, w tym spółek osobowych. Co to oznacza w praktyce?

Rodzina Poznańskich prowadzi działalność gospodarczą w zakresie ceramiki artystycznej. Firmę rodzinną w ich przypadku tworzą trzy spółki-siostry. We wszystkich udziały posiada w równej proporcji małżeństwo Poznańskich. Jedna ze spółek pełni rolę produkcyjną, pozostałe prowadzą działalność handlową. W momencie, gdy spółka produkcyjna popadła w trudności finansowe, pozostałe spółki udzieliły jej pożyczek. Z uwagi na brak powiązań kapitałowych pomiędzy tymi podmiotami nie ma możliwości prostego dokapitalizowania jednej spółki przez drugą. Wszelkie transfery środków pomiędzy tymi podmiotami z uwzględnieniem udziałowców Poznańskich będą wiązały się z dodatkowym obciążeniem podatkowym. Chodzi jednak o to, aby spółce „ulżyć” i użyć środków z siostrzanej spółki bez konieczności ponoszenia dodatkowych obciążeń podatkiem dochodowym.

Czy fundacja rodzinna może pomóc w takiej sytuacji i poprawić przepływy pomiędzy podmiotami w grupie? Przyjmijmy, że rodzina Poznańskich tworzy fundację rodzinną głównie po to, aby zabezpieczyć posiadane udziały. Wniesienie udziałów we wszystkich trzech spółkach do fundacji rodzinnej spowoduje, że stanie się ona podmiotem nadrzędnym skupiającym udziały biznesu rodzinnego. W praktyce z uwagi na regulacje podatkowe wypłata zysków ze spółek w grupie do fundacji rodzinnej nie będzie opodatkowana. Fundacja rodzinna będzie miała możliwość w dalszej kolejności bezpodatkowej redystrybucji zgromadzonych środków. Będzie mogła przeznaczyć je zarówno na dokapitalizowanie innych spółek w grupie, jak i na dalsze inwestycje. Dopóki fundacja rodzinna nie wypłaci środków w ramach świadczeń na rzecz beneficjentów, będą one nieopodatkowane. Zgromadzone w ten sposób środki fundacja rodzinna może bezpodatkowo pomnażać. Przykładem może być zakup nieruchomości oraz oddanie jej w najem. Uzyskane z tego tytułu zyski również nie będą podlegały opodatkowaniu po stronie fundacji rodzinnej.

W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wypłata zysku do wspólnika wiązać będzie się z opodatkowaniem na poziomie co do zasady 19%. Chcąc przekazać te środki na dalsze inwestycje, środki te w pierwszej kolejności wspólnik będzie musiał opodatkować, co nie wystąpi w momencie redystrybucji zysku na inwestycje w przypadku fundacji rodzinnej.

Czy warto zdecydować się na utworzenie fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna to przeniesienie firmy w inny wymiar myślenia o firmie i biznesie. Z jednej strony fundacja pozwala zabezpieczyć i gromadzić majątek firmy i rodziny z uwagi na bezudziałowy charakter. Z drugiej pozwala na korzystnych zasadach inwestować środki. Dopóki nie dojdzie do wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów, środki nie będą opodatkowane. Sama ich wypłata na rzecz beneficjenta będącego najbliższą dla fundatora osobą będzie wiązać się z 15% opodatkowaniem CIT, co i tak stanowi stawkę podatku niższą efektywnie niż opodatkowanie dywidendy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Celem fundacji rodzinnej jest jednak przede wszystkim stworzenie ochrony nad strukturą firmy i rodziny poprzez zabezpieczenie majątku przed rozdrobnieniem i uniknięcie rodzinnych sporów.