Zamiast Arsenału renesansowe sukiennice

TEKST: Elżbieta Podolska
ZDJĘCIA: Archiwum prywatne

dr Robert Ostafiński-Bodler: W tym roku mija 460 lat od powstania sukiennic poznańskich w stylu renesansowym Giovanni Battista di Quadro, który przebudował tak też poznański Ratusz. Sukiennice w Poznaniu były 13-przęsłową halą nakrytą sklepieniem klasztornym z 26 kramami z magazynami i warsztatami na piętrze. Wzdłuż zachodniej i wschodniej ściany biegły arkadowe podcienie. Podobnie jak w Krakowie, sukiennice te były podłużną budowlą w formie bazyliki z piętrową częścią nad wewnętrzną uliczką, przykrytą dwuspadowym dachem. Od południowej i północnej strony sukiennic, a więc przy krótszych bokach, budowano łukowe portale bramne i kolumnowe loggie, ponad którymi przepruwano okna. Ściany wzdłużne natomiast wzmocniono przyporami. Podobny schemat budowania znany jest również z sukiennic w Przystajni, Będzinie, Radymnie, Wieliczce, Żelechowie, Międzylesiu, Prużanie i Nowogródku, a w zachodniej Europie Lakenhalle w Diest, Leuven, Ypres, Brugge, Cloth Hall Leeds i Gewandhaus Brunswik. Do tego modelu nawiązują też sukiennice w Mechelen, Quedenaarde, Tournai, Halifax i w Belfaście.

Poznański Stary Rynek ma ogromny urok, dla wielu jest najpiękniejszy. Pan jednak chciałby zmian. Co się Panu w nim nie podoba?
Zamiast renesansowej perły, od ponad sześciu dekad w sercu Poznania zalega szarobury blok o przekornej nazwie Arsenał i „sukiennice”. Zgodnie ze swym pierwotnym przeznaczeniem miał być sklepem i serwisem RTV oraz cepelią w stylu GS z PRL, jako modernistyczny kontrapunkt komuny dla zindywidualizowanych kamienic Starego Rynku. Styl GS jest prosty, betonowy o powtarzalnych, a więc tanich w produkcji elementach – ideał developerów. Ogromny wysiłek, jaki włożono w odbudowę Starówki, został w ten sposób zniweczony przez komuno-modernistyczny eksperyment Jana Cieślińskiego, i to mimo gotowego i spójnego z całością śródmiejskiej zabudowy projektu inż. Zbigniewa Zielińskiego. W 2011 roku zorganizowano za 170 tysięcy złotych konkurs na modernizację Arsenału. Wygrał „projekt” BWP W. Polak, zakładający powiększenie i pokrycie całości budynku powtarzalnym, ażurowo-betonowym detalem. Jednocześnie oddolnie przedłożono społeczną wizualizację mojego projektu, która jako jedyna nawiązywała do renesansowych sukiennic poznańskich z 1563 roku.

Pana propozycja nie spotkała się z przychylnym przyjęciem...
Kiedy 12 lat temu zaproponowałem w prasie odbudowę południowej bramy sukiennic poznańskich w stylu neorenesansowym (tzw. Brama Patronów Poznania), natychmiast podniosły się głosy sprzeciwu specjalistów wskazujące na nienaruszalną wartość architektoniczną Arsenału oraz brak przekazów ikonograficznych dotyczących dawnych sukiennic. Nade wszystko jednak zarzucono anachroniczność i pseudo-historyczność projektu. Zdaniem oponentów tak się już nie buduje. Argumenty te okazały się jednak fałszywe. Oto w stylu klasycznym w 2011 roku zbudowano Ciudad Cayala, a rok później w samym sercu Londynu Royal Air Force Memorial. W 2017 r. w Yale cały kompleks Uniwersyteckiego Campusu wzniesiono w stylu neogotyckim, tak jak w stylu neoklasycznym bibliotekę w Cambridge, Queen`s Gallery w Buckingham czy monumentalną filharmonię Schermerhorn w Nashville lub neorenesansową Thomas Aquinas Chapel… Więcej, w dawnym stylu przebudowano centrum Portland oraz całe angielskie Poundbury, Brandevoort w Holandii, Heulebrug w Belgii, Sankt Eriksområdet w Sztokholmie, podparyskie Le Plessis-Robinson. Tak więc klasyczne piękno i lokalna tradycja wyparła tam bezduszną technokratyczną funkcjonalność. To są budowle dla człowieka, a nie maszyn.

Zarzucono Panu naśladownictwo...
W Poznaniu naśladowanie dawnego stylu odnajdziemy w Zamku Cesarskim, Zamku Przemysła, budynku opery, filharmonii, poczty, kościoła Zbawiciela, katedry etc. Nie ma w tym nic dziwnego, skoro historycyzm przełomu XIX/XX wieku odnajdziemy w imponującym Votivkirche w Wiedniu, Operze Garnier w Paryżu czy cerkwi Zbawiciela w Petersburgu.

Może remont Starego Rynku to dobry czas, by porozmawiać o poznańskich sukiennicach?
Najlepszy. Jeśli nie teraz, to kiedy? Gdyby Arsenał był jeszcze budowlą wykorzystywaną, obleganą, budzącą zainteresowanie architekturą i tym, co dzieje się w środku, ale nie jest. Czas naprawdę zastanowić się nad jego istnieniem i przywróceniem renesansowego charakteru całemu Staremu Rynkowi, a jeśli ten GS jest tak cenny dla modernistów, to można go – jak Most Cybiński – zdemontować i przenieść na osiedla z wielkiej płyty PRL, gdzie niewątpliwie będzie w końcu pasował do otoczenia i jako świetlica, punkt usługowy, pocztowy – będzie wreszcie użyteczny dla mieszkańców.